احادیث ائمه اطهار(ع) دریچه ای برای فهم فضای فرهنگی آن دوران است

باغستانی با اشاره به کم توجهی به میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) یعنی احادیث این دو امام بزرگوار، گفت: ائمه اطهار (ع) حتی در شرایطی که اقدام سیاسی نداشتند، فعالیت فرهنگی می کردند.

 خبرگزاری شبستان،سرویس فرهنگی- مریم داوری:  کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» نوشته «دکتر محمد باغستانی»، مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیاز سوی انتشارات پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

باغستانی دکترای الهیات و معارف اسلامی دارد، نویسنده ، پژوهشگر و مدرس دانشگاه است. زمینه مطالعاتی وی تاریخ و تمدن اسلامی است. به مناسبت سالروز میلاد با سعادت امام حسین (ع) و به منظور اطلاع از محتوا و جزئیات کتاب«میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» گفتگویی با نویسنده اثر ترتیب دادیم که بدین شرح است:

 

چه شد که تصمیم به نوشتن چنین کتابی کردید؟

میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی در دو کتاب تدوین شد اما به خاطر اقتضای شرایط به صورت یک کتاب در آمد و منتشر شد. شاید بتوان گفت که این کتاب تنها کتابی است که در حوزه فرهنگی و فکری  دوران امامت امام حسن(ع) و امام حسین (ع) نوشته شده است.شرایط شکل گیری سیره این دو امام بزرگوار در کتاب تببین و تشریح شده است . همچنین مقایسه شفاف میراث علمی امام حسن (ع) و امام حسین(ع) برای پژوهشگران و دانشجویان رشته های حدیث و تاریخ مفید و کاربردی است.

 

از چند منبع برای نگارش کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» استفاده کردید؟

از بیش از ۳۰۰ منبع موثق  و مستند تاریخی به زبانهای عربی و فارسی استفاده کردم.

 

این کتاب دارای چند فصل با چه عناوینی است؟

کتاب«میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» مشتمل بر هشت فصل است. زمینه های نقش آفرینی متولیان نهاد امامت و خلافت، شرایط اقدامات و دستاوردهای نهاد خلافت، شرایط و امکانان نهاد امامت، بررسی و تحلیل جریان سازی علمی نهاد امامت در حوزه دانش های اصول عقاید، دانش های فروع عقاید و آینده سازی علمی، تحلیل و ارزیابی کمی میراث علمی حدیث امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در برار نهاد خلافت عناوین فصول این کتاب هستند.

 

مخاطبان این کتاب بیشتر چه کسانی هستند؟

همه می توانند از این کتاب بهره ببرند به ویژه طلبه ها، دانشجویان رشته های تاریخ اسلامی، تاریخ تمدن اسلامی و تاریخ تشیع.

 

مهم ترین ویژگی های کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» چیست؟

با این رویکرد تاریخی شاید در باب احادیث امام حسن(ع) و امام حسین(ع) کتابهای زیادی نوشته نشده است. شاید این نخستین کار باشد که بر اساس رخدادهای تاریخی و زمانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) باشد. فاصله امامت این دو امام بزرگوار دو دهه است از سال چهلم تا شصتم و هر دو هم معاصر بودند با معاویه، خلیفه اموی. کوشش شد که در کتاب میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) یک دوگانه ای ترسیم کنیم. اقدامات حکومتی که غاصبانه به قدرت رسیده و اقدامات دو امامی که می خواهند از کیان تشیع دفاع کنند، در کتاب تبیین شده است زیرا یک گروه اقلیت بودند در برابر اکثریت . این فضای کلی را در یکی دو فصل اول کتاب توضیح دادم. همان طور که دولت حاکم اقدامات فرهنگی متعدد دارد، درست در نقطه مقابل دو امام در مسیری که طراحی کرده بودند به تناسب کوشش کردند و اقدامات فرهنگی انجام دادند. امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در پاسخ به دولت حاکم با یک اقدام درست هم از کیان فضای اسلامی تا جایی که ممکن بود ، دفاع کردند و هم به لحاظ معرفتی از کیان تشیع دفاع کردند. چون تشیع در آن دوره یک جامعه کوچک بود که کاملا تحت تاثیر تبلیغات اکثریت قرار داشت. این تصویر ذهنی من بود. برای اینکه برای خوانندگان هم تا حدود زیادی آشکارشود، احادیث امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را در جدول هایی کنار هم قرار دادم و آنها موضوع به موضوع کار شده است.

 

برخی از منتقدان معتقدند این جدول یکی از ویژگی های خاص کتاب «میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین (ع) در رویارویی با نهاد حکومت اموی» است. این جدول احادیث چکونه است؟

احادیث امام حسن و امام حسین (ع) را در جدولی آوردم. در حقیقت احادیث این دو امام  را در دو جدول آوردم تا خواننده بتواند، آنها را مقایسه کند. به عنوان مثال ،خواننده می تواند بفهمد که در موضوعات عقیدتی یا هر موضوع دیگری امام حسن(ع) و امام حسین(ع) چه گفتند و امکان مقایسه فراهم شده است. یک تحلیل برای این مقایسه انجام دادم که آنرا هم آوردم، منتهی یک تحلیل کوتاه زیرا تحلیل بلند، کار بزرگتری می طلبید. خواننده کاملا می تواند از فضای احادیث به فضای فرهنگی آن دوره پی ببرد . این اصل، ایده بنده بوده است.

 

پس به گونه ای به اقدامات فرهنگی  امام حسن(ع) و امام حسین(ع) پرداختید، چیزی که متاسفانه جایش در بسیاری از کتابهای دینی و تاریخی ما خالی است.

بله کاملا همین طور است. من قبل از اینکه ، این کار را شروع کنم عمده کتابهایی که در مورد امام حسن(ع)و امام حسین(ع)  به فارسی نوشته شده است را بررسی کردم.90 درصد این کتابها یا فقط راجع به عاشورا نوشته شده است یا در مورد صلح امام حسن(ع). این مساله، خلا پرداختن به مسایل فرهنگی این دو امام را بیشتر نشان می دهد . میراث علمی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) یعنی احادیث شان اصلا مورد توجه نیست مگر در کتابهای عربی که برای خواننده فارسی ما به درد نمی خورد. سعی کردم در کتابم، این خلا را پر کنم و  اثر، کار جدیدی باشد که بتواند یک خلایی را در این فضا پر کند. همچنین ما متوجه شدیم که این طور نبوده است که امامان ما در فضای اجتماعی کناره باشند.  اگر به دلایلی بعضی از امامان ما  از سیاست کنار زده شده بودند و یا مدتی به دلایل و مصالحی فعالیت سیاسی نمی کردند اما در حوزه فرهنگ و اجتماع کاملا اقدام فرهنگی انجام می دادند. آن بزرگواران کاملا پیروان خودشان را نگه می داشتند زیرا که زیست یک اقلیت در برابر اکثریت بسیار دشوار است. اینکه فرد در چنین فضایی چگونه عقیده خودش را نگه دارد و حرکت تشیع چگونه ادامه پیدا کند، این مساله در فضای این دو دهه از طریق احادیث قابل فهم است.

 

یعنی شما معتقدید که ما خیلی کم به جنبه های فرهنگی اجتماعی فضای ائمه اطهار(ع) پرداختیم؟

کاملا همین طور است. اگر هم هست خیلی به ندرت و موردی است. می گردیم و یه چیز را به مناسبت نیازهایی که احیانا داریم، نگاه می کنیم و حدیثی بر می داریم. در حالیکه این مجموعه احادیث این دو امام را که من کار کردم ، پر از رویکردهای مختلف است مانند احادیث دیگر امامان معصوم(ع).

 

ممکن است مثالی بزنید؟

بله مثالی می زنم که درک درستی حاصل شود. یک روایت از امام حسن (ع) هست و آن این است که کسی معنی واژه های خاص را از امام حسن(ع) می پرسد و می گوید شجاعت یعنی چی؟ بخشندگی یعنی چه؟و بدین ترتیب معنای 35 واژه را از امام(ع) سوال می کند. برای بنده که اهل کار تاریخی و اجتماعی هستم این سئوال پیش می آید که امام یکی یکی این واژه ها را معنی کرده و مخاطبش هم یک عرب است. آن فرد عرب بود و در نتیجه می فهمیده که معنی شجاعت چیست و با این وجود از امام حسن(ع) سئوال کرده است. در آن دوره چه اتفاقی افتاده که بحران معنایی درست شده است؟ در جامعه آن دوره چه شده که فردی می آید و از امام در مورد معنای واژه هایی سئوال می کند؟ این برای من زمانی بیشتر مشخص شد که رفتم ببینم امام حسن(ع) این واژه ها را چگونه معنا کرده است. بر این اساس باید به کتابهای لغت عربی مراجعه می کردم. مثلا آنها برای سفاهت یا نادانی ده تا مصداق ذکر کردند. امام حسن(ع) به یکی از آنها توجه کرده که یکی از آنها در آن روز  آن آدم و کسانی شبیه آن آدم است. این طوری یک کلید و راهنما برای ما پیدا شد که بعد از این باید به کلمات دقت کنیم. این روایت را افراد خوانده اند ولی کسی از خودش سئوال نمی کند که یعنی چه که یک فرد عربی که خودش اهل بخشندگی است نمی فهمد بخشندگی یعنی چه. این چه سئوالی است که از امام پرسیده است؟اینجا بحث بحران معنایی وجود دارد. کی جامعه دچار بحران معنایی می شود؟ این مساله جای بحث و بررسی بسیار دارد.

 

یعنی جا دارد که بحث بحران معنایی در قالب یک کتاب کار شود؟

بله . همین طور است. من فکر می کنم این بحث خودش به اندازه یک کتاب جداگانه است یعنی کسی باید در این مورد کتاب بنویسد. بنابراین فکر می کنم این مساله یک باب گشوده ای و گسترده است. کسی در این مورد کار نکرده است که ما احادیث را دریچه قرار دهیم برای فهم فضای فرهنگی آن دوره. با این اعتقاد که ائمه اطهار(ع) حتما هر چیزی که گفتند برای مردم خوب بوده و همین طوری صحبت نمی کردند بلکه می خواستند یک مساله ای را حل کنند ، راهنمایی کنند و یا یک ایده ای دنبال کنند . اینها را پیش فرض خودمان قرار می دهیم. بر این اساس فکر می کنم که احتمالا کار نویی شود.

 

گفتنی است، کتاب «میراث علمی امام حسن و امام حسین (ع) در رویارویی با حکومت اموی » نوشته «دکتر محمد باغستانی» مشتمل بر۲۸۰ صفحه با قیمت ۲۶۰۰۰  تومان  از سوی انتشارات پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چاپ و روانه بازار کتاب شده است.

 

 

 

پایان پیام/31

منبع: شبستان

کلیدواژه: مریم داوری میراث علمی امام حسن ع امام حسین ع بحران معنایی دو امام ائمه اطهار همین طور آن دوره

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۴۲۵۰۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تورهای بازدید نمایشگاه کتاب تهران در دیگر کشورها فعال شوند

به گزارش خبرگزاری مهر، مسلم شجاعی مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: «رویداد» یکی از محصولات اصلی صنعت گردشگری کشورهاست. رویداد از جنس محصولاتی است که انسان محور و تعامل محور است. نمایشگاه کتاب همچون دیگر رویدادها از منظر گردشگری جذاب است.

وی به آمار بازدید نمایشگاه کتاب در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد و افزود: بازدید چند میلیونی از نمایشگاه در ۱۱ روز عددی قابل توجه است. این رویداد برای ما ارزشمند است چرا که کمک می‌کند تا گردشگران خارجی را نیز جلب کنیم.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ادامه داد: برخی از کشورهای همسایه و منطقه نظیر عراق، عمان، کویت، بحرین، هند، روسیه، چین و… که برای ما بازار هدف گردشگری هستند، در نمایشگاه کتاب حضور دارند. حضور کشورها به عنوان مهمان ویژه یا جذابیت آثار ناشران ایرانی، باعث می‌شود تا نمایشگاه کتاب تهران به رونق گردشگری خارجی کمک کند.

شجاعی انتشارات میراث فرهنگی را که به صورت تخصصی کتاب منتشر می‌کند، عامل ترویج گردشگری در بستر نمایشگاه کتاب خواند و افزود: در این مجال می‌توان فرصت‌های گردشگری از طریق کتاب را به بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه معرفی کرد. به این ترتیب هم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به توسعه گردشگری از طریق کتاب‌های تخصصی کمک می‌کند و به نوعی زمینه تعامل نمایشگاه کتاب و گردشگری محسوب می‌شود.

وی برگزاری تور بازدید گردشگران خارجی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را عامل توسعه گردشگری رویداد محور برشمرد و گفت: برای سال‌های آتی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، می‌توان با همکاری بخش خصوصی تور بازدید گردشگران خارجی از این رویداد را برگزار کرد؛ می‌دانم مردم کشورهایی نظیر تاجیکستان علاقه بسیاری به نمایشگاه کتاب تهران دارند. همینطور کشورهای عرب و فرهیختگان کشورهای فارسی زبان به نمایشگاه کتاب تهران علاقه‌مندند.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، افزود: می‌توانیم با برنامه‌ریزی ساده تورهای گردشگران خارجی را در بازه زمانی برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برگزار کنیم؛ اینطور گردشگران خارجی علاوه بر بازدید از مناطق تاریخی و دیدنی ایران از نمایشگاه کتاب هم بازدید می‌کنند. این یعنی تقاطع‌هایی که نمایشگاه کتاب می‌تواند با صنعت گردشگری کشور ارتباط برقرار کند.

شجاعی با طرح این موضوع که آمار دقیقی از حضور گردشگران خارجی در ادوار گذشته نمایشگاه کتاب تهران در دسترس نیست، گفت: امسال می‌توانیم رصد کنیم و متوجه شویم که چه میزان گردشگر خارجی به نمایشگاه کتاب می‌آیند. دوره‌های قبل حضور تعداد قابل توجهی گردشگر خارجی را در نمایشگاه کتاب شاهد بودم. به جرأت می‌توانم بگویم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بازدید کننده خارجی دارد و بخشی از این بازدیدها از مسیر گردشگری محقق شده است.

وی هماهنگی بین بخشی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را برای استفاده بیشتر از موقعیت نمایشگاه کتاب تهران برای گردشگری خارجی را مهم خواند و ادامه داد: می‌توان با نگاه فرهنگی به مقوله گردشگری ادبی و گردشگری رویدادمحور منافع اقتصادی برای کشور ایجاد و بخش خصوصی را در این حوزه به خوبی فعال کرد. آنها که به طور حرفه‌ای اصول جذب گردشگر خارجی به کشور را می‌دانند می‌توانند نظر گردشگر خارجی را برای بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، جلب کنند.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: می‌توانیم میان معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی و معاونت امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نشست مشترک برگزار کرد. همچنین بخش خصوصی نیز تورهای گردشگری کتاب و گردشگری ادبی و… را فعال کند. می‌توان این مهم را برای دوره‌های بعدی نمایشگاه کتاب ریل‌گذاری کرد. لازم است سیاست جدیدی برای سال‌های آینده درباره این امر مهم اتخاذ کرد.

شجاعی در رابطه با شعار امسال نمایشگاه کتاب با عنوان «بخوانیم و بسازیم» گفت: با کتاب خواندن می‌توان گردشگری ایران را ساخت. من کتاب «در سرزمین مردمان نجیب» را برای مطالعه پیشنهاد می‌کنم؛ این کتاب نوشته هرؤیه روپچیچ، موسیقیدانی از کشور کرواسی است و داستان آن ۲ بار سفر مرد کروات به تمام نقاط ایران را روایت می‌کند. این موسیقیدان حس خود را از هر آنچه در ایران و از مردم ایران دیده توصیف کرده و مهمترین توصیفی که مرد کروات از ایران در ذهنش ثبت شده مهمان نوازی است که به آن معروفیم.

کد خبر 6096279 فاطمه میرزا جعفری